Repo, kısa vadeli getiri hedefleyen bir yatırım aracıdır. 1980'li yılların ikinci yarısında yabancı bankaların öncülüğünde kullanılmaya başlanmıştır. Yatırımcıların kısa vadeli birikimlerini değerlendirmeleri için sıkça kullandıkları bir yöntemdir.
Repo nedir?
Finansal bir kurumun (genellikle bankalar) kurumsal veya bireysel yatırımcıya hazine bonosu, devlet tahvili gibi sabit getirili bir menkul kıymeti satması ve bu menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satın almak üzere anlaşma yapmasıdır.
Genellikle reponun tam anlamını bilmeyen yatırımcılar repoyu kısa süreli mevduat faizi gibi algılar. Ancak repo işleyişte farklıdır. Repo yapan banka, repo yaptığı miktar kadar hazine bonosunu kasasında tutmalıdır.
Ayrıca normal reponun tam tersi bir işlem olan ters repo(reverse repo) vardır. Finansal bir kurumun (genellikle bankalar) hazine bonosu, devlet tahvili gibi sabit getirili bir menkul kıymeti yatırımcıdan alması ve bu menkul kıymeti önceden belirlenen bir fiyattan ileri bir tarihte geri satmak üzere anlaşma yapmasıdır.
Bankalar sahip oldukları hazine bonosu portföylerini kullanarak repo işlemlerini gerçekleştirir böylece bankaları için fon(para) temin ederler.
Reponun İşleyişi
Aslında kural olarak banka repo yaptığı menkul değeri (genellikle hazine bonosu olur) müşteriye teslim etmeli vadesi gelince belirlenen faiz ödemesini yaparak geri almalıdır. Ancak uygulamada bazı problemlerle karşılaşılacağı için bu işlem yapılmaz. Hazine bonosu veya Hazine'nin bono karşılığı verdiği makbuzlar bankada durur.
Geçmişte bu konudaki denetim açıkları yüzünden açığa repo veya karşılıksız repo sıkça yapılmıştır. Bu işlemler 1994 krizinde batan bankaların batışında önemli rol oynamıştır. Batan bankaların repo karşılığı tuttukları menkul kıymet olmadığı görülmüş, dolayısıyla repo yapanlar da mağdur duruma düşmüşlerdir.
Repo getirisi nasıl hesaplanır?
Bir yatırımcı 1 Milyar TL için repo yapmak istiyor diyelim. Değişik vadelerde açıklanan repo faiz oranlarına baktı. Nakit ihtiyacını da gözönüne alarak 7 , 14, 21 günlük repo oranlarını değerlendirdi ve 7 günlük repoda karar kıldı. Faiz oranı da %40 olsun.
Önce %40 faizin 14 günlük net değeri hesaplanır. %40 faiz, 365 gün için açıklanan faizdir. 7 günlük (1 hafta) faizi bulmak için faiz oranı 52 haftaya bölünür. Bu da yaklaşık %0,76 değerine karşılık gelir. Yatırımcı 7 gün sonunda ;
1.000.000.000 * 1.0076 = 1.007.600.000 getiri elde edecektir. (Küçük oranlara denk gelen bazı yasal kesintiler hesaba katılmamıştır)
Merkez bankası'nın reposu : açık piyasa işlemleri
Merkez Bankası dolaşımdaki para miktarını azaltmak veya çoğaltmak için repo ve ters repo işlemleri yapar.Bu işlemlere Açık Piyasa İşlemleri denir. Merkez Bankası piyasadaki fazla parayı emmek istediğinde portföyünde bulunan büyük çoğunlukla hazine bonosu, az miktarda da olsa özel sektöre ait bono ve tahvilleri kullanarak repo yapar. Tam tersi piyasadaki parayı arttırmak istediğinde ise bono satın almak suretiyle ters repo yapar.
Açık Piyasa İşlemleri'nin oyuncuları bir tarafta Merkez Bankası diğer tarafta ise Bankalar ve repo yapma yetkisi olan diğer aracı kurumlardır.
İnterbank'ta (Bankalararası para piyasası) yapılan repo işlemleri
Merkez Bankası denetimindeki İnterbank'ta (Bankalararası Para Piyasası) bankalar ve repo yetkisi olan aracı kurumlar ellerindeki fonu ters repo yaparak değerlendirebilirler.
İnterbank'ta en çok kullanılan repo türü overnight (gecelik) repodur. Overnight oranlar oluşan arz-talebe göre günlük olarak değişir. İnterbank piyasasında oluşan overnight ve diğer oranlar banka tarafından müşterisiyle yapacağı repo oranlarına yansıtılır. İnterbank'ta saat 14:00'ten sonra işlem yapılmaz.
Eğer piyasada likidite yani nakit para fazla ise overnight faizler düşük olur. Tersi durumda yani büyük miktarlı hazine ihalelerinin olduğu günlerde piyasadaki likidite azalacağı için overnight faizler yükselir.
Son durum
Repo, 2000 yılına kadar cazip bir yatırım aracı olmuştur. 2000 yılı başında uygulanmaya başlanan IMF programı sırasında ilk başlarda faizlerin düşmesiyle repo cazibesini bir miktar kaybetmiştir. Ancak 2000 yılı Kasım krizinden sonra faizler yeniden fırladığı için repo tekrar gözde yatırım aracı olmuştur.
